Ovo predstavlja prevod jednog kod nas u potpunosti nepoznatog pravnika i filozofa koji je nekada bio poznat u sedamnaestovekovnoj Evropi a potom zaboravljen. Stoga je potrebno preći malo istorije na brzaka. Johan Altuzije (1563–1638) je bio pravnik i filozof, a jedan je od ranih zagovornika federalizma i preteča pojma “subsidijarnosti” odnosno ideje da bi neposredne političke potrebe trebalo rešavati na nivou zajednice koje se ona tiče – što je inače upisano u osnove Evropske Unije koja tako rešava odnose Unije prema nacionalnim državama i obrnuto – sa tom dodatnom premisom da je cilj udruživanja zajednica ipak delom i sveti u smislu da su zajednice tu jer omogućavaju spasenje i da je profano udruživanje tek izvedeno odnosno od sekundarnog značaja. Tako je umesto nacionalne države, on zagovarao konfederaciju koju bi činila udruženja političkih zajednica koje same zadovoljavaju svoje političke potrebe kroz nezavisno upravljanje na različitim nivoima: od porodice, preko grada kao zajednice esnafa, država kao zajednice gradova do imperije kao zajednice država. U XVII veku ga je napadao Hugo Grocijus jer je branio autonomiju lokalnih zajednica što je predstavljalo prepreku razvoju teritorijalno zaokružene nacionalne države. Ovaj element “narodne suverenosti” je preko akcenta na zajednicama “od dole” ujedno predstavljao direktan izazov papskom autoritetu koji je preko Rima imao uticaj na evropske države zbog čega i ne čudi da je Altuzijeva Politika bila jedna od ključnih tačaka Reformacije koja se u to vreme odigravala u jednoj posebnoj državi, Danskoj koja se usled nasrtaja kalvinizma liberalizovala. Ova država je bila jedna od retkih koje su bile van dometa inkvizicije, u kojoj su primljene verske manjine iz drugih zemalja počevši od francuskih Hugenota pa sve do Jevreja širom Evrope (Spinozini preci su došli tamo iz Portugala, između ostalih) te u kojoj su objavljivana Galilejeva dela, jedno vreme živeo Dekart… Altuzijeva Politika u jednoj velikoj meri predstavljala i opravdanje ove reformističke “Danske pobune” odnosno pobune kalvinističkih zemalja protiv katoličkog habzburškog kralja Filipa II Španskog. Drugim rečima, delo iz kog su donja poglavlja prevedena u tom smislu je možda najveći preživeli ekspoze kalvinističke politike u doba kada se u Danskoj razvijao “trgovački kapitalizam”.
Nezavisno od toga, ovaj danas malo poznati autor predstavlja zanimljivost u smislu sedmnaestovekovnog razmišljanja o alternativnom gradskom uređenju u odnosu na postojeće, tj. ono koje je istorijski nastalo i ono je imalo određene uticaje kasnije. Tako je Altuzije malo bio poznat dok ga nije nemački pravnik Fridrih Oto fon Girke otkrio u toku devetnaestog veku, koji je pre okreta konzervativizmu i podršci Bizmarku, prethodno Altuzija proučavao u svetlu rasprava o kooperativnim zajednicama (Genossenschaften) – nešto o ćemo će i Marks usputno pisati kao “endgame” komunizma: sinteza politike i ekonomije odnosno njihovo prevazilaženje u slobodnoj zajednici proizvođača, a na temelju čega će se kod nas voditi dalje rasprave o samoupravljanju. U Altuzijevoj varijanti, zajednice bi trebalo da omogućavaju svakoj grupi ljudi njihov razvoj i time je njihovo postojanje zagarantovano; sa tim što ovo ima dublji smisao pružanja mogućnosti spasenja za izabrane članove odnosno ideje da je spasenje nemoguće bez funkcionalnih zajednica. U svakom slučaju, Altuzija bi trebalo sagledati u kontekstu rasprave o zajednici u liberalnoj političkoj tradiciji. Tome u prilog ide i jedna zanimljiva činjenica, a to je da je Girkov učenik bio jedan od utemeljitelja liberalnog Vajmarskog ustava iz 1919, Hugo Projs na kojeg je uticao upravo ovaj Girkeov rani rad na decentralizaciji. Prema nacističkom pravniku Karlu Šmitu, greška ovog ustava je što je predstavljao “liberalni eksperiment” koji je dao jednaku predstavničku moć sindikatima, državi i krupnom kapitalu zbog čega je faktički paralisao državu i upravo će on naspram ovog Prujsovog ustava izgraditi svoj pojam političkog i ideje da jaka država mora da se povuče iz ekonomije – nešto što će u to vreme zagovarati rani neoliberali u Nemačkoj.
Grad: poglavlje V – VI [1]
Sa rasprave o građanskom i ličnom udruženju, prelazimo sada na javno udruženje. Jer, ljudsko drušvo se razvija od ličnog do javnog udruženja pomoću određenih koraka i razvojem manjih društava. Javno udruženje nastaje tek onda kada se mnoštvo ličnih udruženja poveže radi uspostavljanja inkluzivnog političkog poretka (polietuma). Može se nazvati zajednicom (universitas), udruženim telom ili istaknutim političkim udruženjem. Ono se uspostavlja i uređuje pomoću zakona naroda (jus-gentium), i ne smatra se mrtvim dokle god ga sačinjava makar i jedno jedino lice. Ne dotiče ga promena pojedinih lica, jer ono opstoji kroz zamenu drugih. Ljudi okupljeni bez simbiotičkih prava (jus symbioticum) predstavljaju masu, skup, mnoštvo, savet ili narod. Što je veće ovo udruženje, i što više vrsta udruženja uključuje u sebe, to mu je veća i potreba za sredstvima i pomoći oko održavanja vlastite samodovoljnosti, kako u duši tako i u telu i životu, a utoliko mu je veća i potreba za dobrim poretkom, pravilnom disciplinom i obskrbljivanjem stvarima i uslugama.
Zajednica je udruženje uređeno čvrstim zakonima i ono se sastoji od više porodica i skupova koje žive na istom mestu. Drugde se ono naziva gradom (civitas) u najširem smislu, ili telom više različitih udruženja. Nikola Lozaije određuje ga kao ,,združivanje pod jednim posebnim imenom više tela koja se međusobno razlikuju jedna od drugih“[2]. Ono se naziva i predstavnim licem i predstavlja ljude kolektivno, a ne individualno. Ipak, strogo govoreći, premda se zajednica ne poznaje po određivanju jednog lica, ona zauzima mesto lica kada se pravno saziva i okuplja.
Članovi zajednice su razna lična udruženja porodica i skupova, a ne pojedinih članova ličnih udruženja. Ove lica, udružujući se zajedno, ne postaju sada supružnici, rođaci niti kolege, nego građani iste zajednice. Dakle, počevši od privatnog simbiotičkog odnosa, oni se sjedinjuju u jedno telo zajednice. Ipak, od građana se razlikuju strani državljani, stranci i tuđinci čija dužnost je da gledaju svoja posla, da ne sprovode nikakva neobična ispitivanja, pa čak i to da ne budu radoznali u njima stranoj političkoj zajednici, nego da se prilagode, koliko god im to dozvoljava vlastita savest, običajima mesta i grada u kojem žive, kako ne bi predstavljali smetnju drugima…
Nadređeni je onaj starešina zajednice koji se postavlja salgasnošću građana. On upravlja poslovima zajednice, i vlada u ime njenog dobrobitka i napretka, sprovodeći autoritet (jus) nad pojedincima ali ne nad građanima kolektivno. Jamac zajednice koja ga postavlja predstavlja zakletva na vernost određenim uredbama koje određuju ulogu njegove dužnosti. Od pojedinih građana se zauzvrat zahteva zakletva na vernost i poslušnost određenim uredbama koje uređuju funkciju dužnosti dobrog građanina. Takav nadređeni predstavlja jednu ili više osoba kojima je poverena navedena moć vladanja pomoću saglasnosti zajednice…
I kao što grad postavlja ove opšte upravnike zajednice na osnovu svoje opšte i slobodne moći, tako ih on može sa njihovih dužnosti i udaljiti. Oni su stoga privremeni, dok zajednica ili grad mogu biti stalni ili skoro večiti.
Podređeni, odnosno subjekti, su pojedinačno i kolektivno svi ostali građani koji su subjekti zajednice ili onih koji je predstavljaju ali nikako [subjekti] pojedinaca kao takvih.
Čak iako se pojedinačna lica zajednice mogu menjati putem udaljavanja sa dužnosti ili smrti njenih nadređenih ili podređenih, sama zajednica opstaje. Ona se uzima za večitu zbog stalne zamene i smene ljudi koji dolaze na mesto onih koji se povlače[3]. Otuda se zajednica razlikuje od pojedinih lica koja čine zajednicu, iako se često smatra da je ona predstavljajuće i fiktivno lice[4].
Štaviše, ova zajednica je ili ruralna ili urbana. Ruralna zajednica se sastoji od onih koji obrađuju poljane i vrše ruralne funkcije. To je ili naseobina ili selo ili varoš. Naseobina (vicius) je naselje od nekoliko kuća koje okružuju mali otvoreni prostor… Nadređeni ove naseobine je vođa koji je izglasan uz saglasnost onih koji nastanjuju naseobinu (vicini) i on ima pravo da ih savetuje, da ih saziva, i da obavlja njihove zajedničke poslove. Ostali koji nastanjuju naseobinu predstavljaju subjekte. Selo (pagus) sastoji se od dve ili više naseobina bez utvrde ili zida koji ih okružuje. Nadređeni ovog sela se naziva vođom onih koji nastanjuju selo (pagani), ili upravnik i predstavnik sela… Varoš (oppidium) je veće selo opasano i utvrđeno jarkom, palisadom ili bunarom… Prema Lozaiju, ako je jako veliko, naziva se gradom [5]. Starešina varoši je upravnik i vođa stanovnika grada (oppidani), i ima pravo da ih saziva i da im predloži poslove. U zajedničkom dogovoru sa njima, on takođe ima moć da im sakuplja glasove, da izdaje i vrši javne dektrete, da raspušta savet, te da vodi i upravlja zajedničkim poslovima zajednice. Urbana zajednica je sačinjena od onih koji obavljaju industrijske funkcije i pozive, vodeći urbani život. To je velika skupina naseobina i sela udruzenih pomoću posebnog pravnog poretka (jus) radi boljitka građana, zaštićenih i utvrđenih od spoljnog nasilja zajedničkim šancem, tvrđavom ili zidom… Zajednica građana koji stanuju u istom urbanom području (urbs) i koji su saglasni sa istim međusobnim saobraćanjem i istom vlašću (jus imperii) naziva se gradom (civitas), ili takoreći, jedinstvom građana. I oni su građani ove zajednice ili grada oni koji učestvuju u njemu, za razliku od onih koji ne uživaju isti status unutar gradskog pravnog poretka (jus civitatis).
Starešina ili nadređeni grada je upravnik ili vođa građana, koji ima autoritet i moć nad pojedincima pomoću opšteg mandata ovako uređene zajednice ali ne nad grupom. Mnoga mesta ga nazivaju konzulom. Udruženi sa njim su savetnici i senatori koji mu pružaju savet radi dobrobiti grada i koji čine senatorski kolegijum. Od građana se pojedinačno i kolektivno očekuje da prate njegove pravne dekrete… Starešina grada se naziva predsednikom ili vođom (princeps) senata. Ponekad je starešina jedna osoba, a ponekad – prema veličini grada i opsegu njegovih poslova – su to dve, tri ili četiri osobe, koje nastavljaju da vrše dužnosti uprkos promenama osbolja. Oni se takođe nazivaju upravnicima političke zajednice.
Senatorski kolegijum, kojeg čine predsednik i senatori, obavezuje se putem zakletve početkom svojeg službovanja na određene uredbe, i kolektivno vrši funkciju poverene mu dužnosti. Dužnost vođe senata ili konzula, sastoji se u moći sazivanja senata; moći upućivanja i predlaganja njegovih poslova; prava traženja i dobijanja suda pojedinih senatora; moći čuvanja i vođenja brige o pečatu i ključevima grada, te otvaranju pisama koja su upućenja senatu, prihvatanja peticija i odgovaranja u ime kolegijuma; i konačno ova dužnost se sastoji u moći sprovođena zaključaka senata ili njihovog odbacivanja.
Senat je skup mudrih i iskrenih odabranih ljudi kojima je poverena da se brinu i upravljaju poslovima grada. Ovaj skup, kada se legitimno sazove, predstavlja ukupan narod i ceo grad. On ipak nema toliko moći, autoriteta i jurisdikcije, koliko to ima zajednica, osim ukoliko mu se to ne dozvoli zakonom (lex) ili savetom… U odsustvu konzula ili rektora, ova dužnost pada na najstarijeg senatora, ili na lice iz senata koje je u tu svrhu izabrao rektor. Ali, ukoliko se svi senatori okupe bez formalnog sazivanja, zajednica se svejedno smatra legitimno sazvanom. Senatori su oni koji imaju pravo donošenja sudova u senatu, a koja se tiču stvari koje im je na razmatranje predložio vođa. Oni se takođe nazivaju dekurionima ili savetnicima grada. Njihova imena su upisana u registar, i oni uživaju izvesne privilegije. Te senatore bira senatorski kolegijum ili određeni birači koje je postavila zajednica. Dakako, u nekim gradovima senatori i konzuli se biraju u duplim brojevima kako bi princ ili grof provincije mogao da bira i potvrdi neke od njih. U drugim gradovima, čitavo glasanje je ipak povereno kolegijumu zajednice ili njenim esnafima, ili određenim licima postavljenih od strane pojedinačnih kolegijuma grada radi ove funkcije. Senatori koji čine kolegijum senatora, odnosno veće ili savet savetnika, koje obično nazivamo senatom mogu biti manje ili više brojni sa obzirom na veličinu grada i opseg njegovih poslova.
Ovi senatori su ili redovni ili vandredni. Redovni senatori su oni koji u dogovoreno i utvrđeno, razmatruju ili odlučuju o svim poslovnim pitanjima koja su se pojavila i koja se postavljaju pred političku zajednicu. Vandredni senatori su oni koji, sazvani isključivo radi teških problema sa kojima se politička zajednica suočava, pomažu redovnim senatorima svojim savetima i imaju moć odlučivanja zajedno s njima. Ovi vandredni senatori, koji se drugačije nazivaju u različitim mestima, određeni su najčešće svojom brojnošću, poput stotinu ljudi, pedeset ljudi, četrdeset, trideset, dvadeset, četvorica i tako dalje.
Katkad u teška vremena i usled najtežih pitanja računaju se glasovi pojedinih kolegijuma zajednice ili grada, odnosno indivudalnih klanova ili grupa na koje se grad deli. Njih onda zajedno saziva senatorski kolegijum.
Forma i metod donošenja odluka u veću ili senatorskom kolegijumu je po sudu i glasu većine senatora ili od svih senatorskih kolega bez izuzetka, ili bar od dve trećine kolega ukupnog kolegijuma koji je trenutno okupljen. Ovi glasovi koji se traže i sakupljaju povodom pitanja koja su od značaja za senat, moraju se izvesti u isto vreme u uobičajenom mestu. Nakon što je predsednik ili konzul izneo predlog, pojedinačni senatori objavljuju svoje glasove povodom predloženog predmeta onim redosledom kojim se obraćalo, utoliko što im je omogućena sloboda i mogućnost ne slaganja… Nakon što su dati glasovi pojedinačnih senatora, konzul ili vođa senata prebrojava potvrdne glasove, kao i one odrične ukoliko takvih ima, i na osnovu njih donosi odluku. Ipak, ukoliko teškoća pitanja to zahteva, i ukoliko se smatra da je većina pogrešno prosudila, on može narediti većini da ispita i razmisli o glasovima manjine koja se ne slaže, i da opet iznova ispita stvar. Nakon dalje diskusije i razmatranja, on ponovo okuplja sudove pojedinaca, i na osnovu razmotrenih glasova većine, donosi odluku. Od manjine koja se ne slaže se onda zahteva da se potčini ovoj odluci, tako da se odluka većine objavljuje i uzima kao sud čitavog senata ili veća, i na taj način obavezuje celu zajednicu. Jer saglasnost, kada se do nje dođe u isto vreme i na istom mestu, dovoljna je u onim pitanjima koja se dotiču lica kao članova grupe, ili u onim koja obavljaju od većine lica do svih u toj grupi. S druge strane, saglasnost većine nije dovoljna u onim pitanjima koja obavljaju svi kao pojedinci. U ovim pitanjima se zahteva volja pojedinaca, i ona se može čak zasebno odrediti na različitim mestima i u različito vreme. Ono što se tiče pojedinaca moraju odobriti sami pojedinci…
Gradovi su ili slobodni, opštinski, mešoviti ili su metropole. Slobodan grad se tako naziva jer za svog nadređenog prepoznaje neposredno visokog magistrata[6], i oslobođen je vlasti drugih princeva, vojvoda i grofova. U Nemačkoj politici se naziva carskim gradom, i tamo on pruža doprinose ili specijalne usluge carstvu zbog svojeg prava na participaciju i prava na glas koje uživa u savetima carstva i zbog svojeg upisivanja u listu pripadnika carstva. I niko ne sumnja u to da ovi gradovi imaju ista prava kao prava princa u okviru njihovih granica.
Opštinski ili provincijski grad je onaj koji je podređen teritorijalnom vlastodršcu. On svog nadređenog ne vidi u visokom magistratu, nego u nekome drugom različitom od njega.
Mešovit grad se tako naziva jer svog nadređenog vidi delom u caru a delom u vojvodi ili grofu i on uživa ujedno carske i provincijske privilegije. Postoje neki gradovi u kojima su vojvode ili grofovi zauzeli ta prava, čak iako im ta teritorija zapravo ne pripada. Ovi gradovi ih prepoznaju na određene načine kroz utvrđene paktove i uslove, i očituju njihove slobode u drugima. Takvi gradovi su Goslar, Magdeburg, Keln, Ahem, Erfurt i nekoliko drugih.
Metropola se tako naziva jer je ona majka drugih gradova koje stvara kao kolonija, ili zato sto predsedava nad njima i od strane njih je prepoznata kao majka koja nad njima vlada i koja ih štiti kao decu. Metropola je stoga velik i brojan grad. Druge varoši i gradovi carstva slede njen primer zbog njene veličine, stanovništva, ranga, domova religije i pravde, hramova vere i prava (jus), putem kojih ona obasjava svetlošću religije i pravde druge gradove carstva i sebe postavlja na uzdignuto mesto sa kojeg je mogu videti svi. Ono takođe uzgaja ljude koji se ističu veronšću, znanjem i životom od kojih će drugi moći da potraže savet u slučajevima sumnje i zbunjenosti…
Opštenje među građanima iste zajednice u svrhu samodovoljnosti i simbioze odnosi se na stvari, usluge, prava i međusobni mir. Otuda proizilazi politički poredak, simbiotičko pravo (jus symbioticum) grada, koji se naziva pravnim poretkom grada (jus civitatis). I kao što se za čoveka kaže da je mikrokosmos, tako se isto može reći i za grad ili manja politička zajednica, jer se zajednički poslovi ma kog grada obavljaju i upravljaju na gotovo isti način kao i oni koji potiču od carstva ili provincije[7]. Prvo ćemo govoriti o ovom opštenju, a onda o njegovom vođenju.
Međusobno opštenje ili razmena stvari između članovima i građanima iste zajednice, varoši ili sela, se obavlja tako da stvari koje se razmenjuju zajedničkom saglasnošću i savetom svih zajedno se sve odlažu sa strane radi raznorodne upotrebe od strane zajednice. Ovo se vrši prema načinu, poretku i postupku o kojem se odlučilo i utvrdilo među članovima i građanima. I takva se razmena stvari pravilno naziva žilom kucavicom grada…
Opštenje ili razmena usluga među građanima iste zajednice predstavlja vršenje funkcije nužne i korisne za simbiozu i međusobno saobraćanje. Te usluge vrši jedan građanin za drugoga koji ih treba i želi, tako da ljubav može nastati kroz posmatranje dobročinstava… Razmena takvih usluga se naročito uspešno postiže kroz vršenje i vođenje 1) javnih dužnosti 2) ličnih poziva [struka] nužnih i korisnih za društveni život i simbiozu, čije vođenje pripada senatorijalnom kolegijumu.
Službenici javnih dužnosti su oni koji vrše javne dužnosti političke zajednice ili grada, ujedno političke i crkvene dužnosti. Političke funkcije grada se tiču upotrebe njegovog života, njegove samodovoljnosti i, ukratko, svega što je sadržano u drugoj tablici Dekaloga. Ove funkcije vode sudije, senatori, savetnici, predstavnici, cenzori, blagajnici, direktori javnih radova, kuratori javnih puteva, porta, zgrada i ostalih takvih stvari koje pripadaju zajednici, kao i nadzornici ambara, starešine grada, gradsko obezbeđenje i tako dalje. Crkvene funkcije, koje nadziru zajedništvo svetaca, izgradnju crkve, poštovanje svetinje, i znanje o Bogu, obaveze su crkvenih ministara, školskih učitelja i upravnika, dekana i tako dalje. Ipak, postoje izvesne zajedničke usluge i funkcije crkve čija se službovanja odnose kako na podređene tako i na nadređene, poput nege i brige za poštovanje Boga i očuvanja dobrobiti crkve…
Pozivi su lične funkcije koje teže načelno koristi onih koji ih obavljaju i posledično koristi i javnosti grada ili svih građana zajedno. Takvi su razni industrijski, poljuprivredni i trgovinski pozivi o kojima sam raspravljao gore. Da bi ovi pozivi mogli ponuditi jedni drugima usluge radi zajedničkog boljitka, oni se nužno moraju nekako spojiti. Jer seljaku treba drvodelja, građevinar, mlinar, obućar, krojač i drugi. I njima je isto tako potrebna pomoć i saobraćanja sa seljakom.
Uzajamne usluge takođe pružaju građani u izgradnji širenju i popravljanju javnih radova, poput zidova, bedema, jama i kapija grada ili urbane zajednice, kao i hramova, pozorišta, sudova, dvorišta, puteva, mostova, javnog sistema vodosnabdevanja, vodenica i drugih javnih radova. Građani isto tako doprinose uslugama poput stražarenja i učestovanja u zaštiti grada i urbane zajednice u pokrivanju troškova podnetih u ime zajednice i u održavanju njenih javnih ministara.
Postoje i druge usluge koje su više naklonjene ka ličnoj dobrobiti i boljitku zajednice. One se izvode više iz dobrobiti i blagonaklonosti građanina, nego zbog saveta zajednice koja ih treba. Na primer, to se dešava kada jedan građanin pruža drugome, shodno svojoj mogućnosti, materijalnu pomoć ili savet ili onda kada udešava boljitak svog druga građanina, istovremeno poništavajući, gde to može, mane i opasnosti…
Prava (jura)[8] grada, njegovih privilegija, statuta, povlastica, koje čine grad veličanstvenim i slavnim, takođe se razmenjuju među građanima. Njih oni dele sa ljudima u predgrađima, stražarnicama i okolnim selima, ali ne sa putnicima i strancima. Jer, građani uživaju iste zakone (leges), istu religiju i isti jezik, govor, isti sud pred zakonom, disciplinu, običaje, novac, mere, težine i tako dalje… Oni u njima uživaju ne tako što je svaki jednak sam sebi, nego tako što su svi jednaki jedni drugima među sobom. Tu uključujem autonomiju grada, njegove privilegije, prava na teritoriju i druga javna prava koja prate jurisdikciju i carstvo. Čak i grad koji prepoznaje nadređenog, može ova prava imati na osnovu svog vlastitog autoriteta (jus), a u drugim stvarima biti pordeđen svom nadređenom magistatom putem utvrđenih dogovora. I svako ko se ova prava tiču više slobodnog grada koji ne prepoznaje nikog drugog do cara kao svog nadređenog. Ovi gradovi ipak ne mogu imati lična prava prinčeva, niti imati jurisdikciju izvan vlastitih teritorija[9]. Opštinski tribunali pravde, slični onima koje je imala jevrejska politika, pripadaju vrsti opštenja[10]. Tu takođe ubrajam prava i moć (jus et potestas) obitavanja u gradu, u podizanju prebivališta i domaćinstava, ili prebacivanja porodice i imovine tamo, imanja radionice u istom mestu, bivanja primljenim u kolegijum ili bratstvo nečijeg poziva i profesije, i učestvovanja u trgovinskim poslovima. Ovoj vrsti opštenja prepisujem moć upotrebe i uživanja svih prava, koristi i povlastica koje je čitav grad uspostavio za sve građene i koje su odobrene zajedničkim dogovorom.
Svaki grad može da uspostavlja statute koji se tiču stvari upravljanja njemu svojstvenim pitanjima koja pripadaju trgovini i profesiji, a koja se odnose na lične funkcije zajednice… Ove vrste opštenja tiče se i pravo na glas (jus suffragii) u opštim poslovima i činovima upravljanja i rukovođenja zajednicom, i vidom i načinom na koji se gradom vlada i upravlja prema zakonima koje odobrava i magistru kojeg je postavio uz saglasnost građana. Kada se, nasuprot tome, ova opšta prava zajednice otuđe, tada zajednica prestaje da postoji…
Spremnost na slogu je sredstvo održavanja prijateljstva, jednakosti, pravde, mira i časti među građanima i najbrže je sredstvo prevazilaženja srdžbe, ukoliko ona izbije među građanima. Ukratko, sve što stvara ljubav među građanima i što čuva opšte dobro treba negovati, a uzroka nesloge među građanima i komšijama treba se čuvati, sledeći primer Abrahama i Isaka[11]. „Pogledajte kako je dobro i izvrsno za braću da obitavaju u jedinstvu.“[12] I stoga vidimo da je Gospod na ovaj način naložio blagoslov i život stalan ovome svetu. Sloga se neguje i čuva pomoću pravičnosti (aequabilitas) onda kada se pravo, sloboda i čast odnose na svakog građanina prema poretku i odlici njegove vrednosti i statusa. Jer, ono naginje građanina da živi u pravednom i odgovarajućem pravu sa svojim komšijom, i da ne pokazuje ni nadmenost ni poniznost, te stoga da želi sve što je mirno i pošteno u gradu. Suprotno ovoj pravičnosti je jednakost (aequalitas), po kojoj se pojedinačni građani ravnaju među sobom u svim stvarima o kojima sam raspravio. Iz ovoga najsigurnije nastaju nered i smetnja.
Rukovodstvo i upravljanje razmenom ovih prava unutar zajednice se poverava, uz saglasnost građana, senatornom kolegijumu. U opštinskim gradovima glava ili onaj koji je nadređeni u opštini ili njegov zamenik koji nastupa u njegovo ime, predsedava nad senatornim kolegijumom… U slobodnim gradovima, pak, predsedava vođa senata ili konzul, koji ima carske privilegije u vezi sa teritorijom.
Stvari koje obavi senatorni kolegijum se smatraju obavljenim od strane čitave zajednice koju kolegijum predstavlja. Pod upravom senatornog kolegijuma je, otuda, moć upravljanja i obavljanja poslova zajednice i znanja i suđenja nad svim što se zajednice tiče. Ovo uključuje pravo da se vrše istrage, da se rukovodi javnim poslovima ujedno građanskim i crkvenim, odgovornost za i dodeljivanje javnih službi i dužnosti, planiranje, sakupljanje, briga i trošenje javnih prihoda, pravo donošenja zakona koji se tiču dobrog poretka i samodovoljnosti, briga o javnoj imovini, kažnjavanje onih koji krše zakon, cenzura običaja, upravljanje urbanom zajednicom i druge takve stvari.
Stoga, ono što je grof u provinciji, princ ili vojvoda u vojvodstvu ili kralj u kraljevstvu, to je većinom senatorni kolegijum u gradu…
Prevod: Aleksandar Matković
[1] Izvor: The Politics of Johannes Althusius, trans. Frederick S. Carney, Eyre & Spottiswoode, London, str. 34-45. Prevod je sačinjen 2015. godine.
[2] De jure universitatum, I, 1, 2
[3] Baldus Ubaldis, commentarii (Digest III, 4,7,2) ; Paul Castro, Commentaria (Digest III, 4,7,2)
[4] Bartolus, Commentarii (Digest XLVI, 1, 22) ; Andreas Gail, De pace publica, I, 5 ; Nicolaus Losaeus, De jure universitatum, I, 1, 41 i 42
[5] De jure universitatum, I, 2, 45
[6] [cara]
[7] Platon kaže da država nastaje zato što svako od nas nije sam sebi dovoljan nego traži još mnogo šta. Ako, dakle jedan drugog uzima, jednog radi ove, drugog radi one potrebe i ako ljudi na taj način i zato što imaju mnogo potreba dovedu na jedno mesto mnogo drugova i pomoćnika, onda mi takvu zajedničku naseobinu nazivamo državom. Država, II, 369 [Prevod prema: Platon, Država, prev. Albin Vilhar, Kultura, Beograd, 1966.]
Jer, pošto ljudi imaju mnogo potreba koje ne mogu sami sebi zasebno ispuniti, jedan broj njih se udružuje na jednom mestu radi uzajamne brige i nege života jedni drugih.
[8] [zakoni]
[9] Matthew Stephani, De jurisdictione, II, 1, 7. U ranija vremena se, pak, verovalo da su jevrejski i drugi gradovi-države imali vlastitu autonomiju i politiku i kralja. Postanak 14 ; 19
[10] II Chronicles 19; Ruth 4; Deuteronomy 19; 16:18
[11] Postanak 13 :26
[12] Psalm 133 :1
aleksandarmatkovic.wordpress.com 