Vesti iz arhiva – o radničkim univerzitetima

Između ostalog, radnički i narodni univerziteti vuku korene od kraja 19. veka iz težnje nemačkog, austrijskog ali i vojvođanskog radničkog pokreta za marksističkim ali i opštim obrazovanjem [1]. Nakon uvođenja samoupravljanja, radnički univerziteti su uvedeni da bi se oni radnici koji su izabrani u savete obrazovali ideološki (o tome je vodio brigu SPJ) ili tzv. “društveno-ekonomski” (o tome je vodio brigu Savez sindikata). U svakom slučaju, cilj je bilo obrazovanje za samoupravljanje, a ovo se ostvarivalo kroz analfabetske kurseve ogromnog dela nepismenog stanovništva do tehničkog, kulturnog znanja itd. Ovo je prevazilazilo nekadašnju koncepciju “narodnog prosvećivanja” i predstavljalo je odgovor na nove društvene uslove u Jugoslaviji. Od uključivanja radnika u obrazovanje uopšte – za šta su se različite sekcije radničke klase borile na najrazličitije načine od unajmljivanja pismenih ljudi do radničkih klubova, domova i slično – do osposobljavanja radničke klase za (samo)upravljanje. U jednom nepotpisanom dokumentu o istoriji radničkih i narodnih univerziteta u Vojvodini ovo je poprilično dramatično sročeno:

“Podvlačim ponovo: sudbina i položaj RU [Radničkih univerziteta] i NU [narodnih univerziteta] ustvari su sudbina i položaj radničke klase i naša dalja sudbina zasnovana je na našoj spremnosti i sposobnosti da vitalne interese klase za znanjem pretočimo u prave i znalačke forme rada, u akcijama koje prožimaju celokupnu revolucionarnu delatnost radničke klase.

Sve veća međuzavisnost materijalne proizvodnje i drugih oblasti društvenoga rada, s jedne i vaspitanja i obrazovanja sa druge strane, kao i činjenica da socijalistička revolucija pretvara vaspitanje i obrazovanje iz oružja vladavine nad radničkom klasom u njeno sopstveno oružje, zahteva uspostavljanje neposrednih odnosa među njima i prevazilaženje etatističkog posredovanja.”

(Fond 307 Zajednica radničkih i narodnih univerziteta i srodnih organizacija za obrazovanje odraslih Vojvodine, Novi Sad (1956-1988), referat “Mesto, uloga i zadaci radničkih i narodnih univerziteta u SAP Vojvodini u narednom periodu”, Zajednica RU i NU SAP Vojvodine, oktobar 1981, str. 2)

---

[1] Marksističko obrazovanje se dakako nije svodilo na narodne univerzitete. O tome videti ukratko: https://aleksandarmatkovic.wordpress.com/2021/09/04/marks-u-zatvoru/

.